‹ ›
sāhitya -- ālubakhaḍā ki āūō?
kṣitija dhamilō cha. dakṣiṇa pharkēkō baraṇḍāmā basēra ma ālubakhaḍākō rūkha hērirahēkō chu. hāvā chaina, phūla laṭaramma phulēkō tyō rūkhamā pāta ajhai āisakēkō chaina. sētō ēka duī phūlakā patra anāyāsa jhardachan -- rūkhamuni sētāmmē bhaisakēkō cha. ēka duī bhaōvarā jhummirahēṅchan ৷৷. yō hō bāhirī avasthā.āuō parēkō cha, pēṭa kaṭakaṭa kāṭirahēcha, chinachinamā dauḍinuparcha, khānamā mukha bārēkō cha, gharabāṭa bāhira naniskanē garī ma āja ārāma lina basēkō chu -- yō hō śārīrika kurā!baiśākhamā 'samālōcanāṅka' niskaōdai cha rūpa-rēkhākō, malāī lēkha lēkhnucha, kasarī prārambha garūō? patrarūpamā, nibandharūpamā? 'kāmu' kō astitvavādakō ādhāramā vā ৷৷. ā, -- uttamabhāi, kē garēkō yō, malāī kina sakasamā pārēkō! jē ma jāndinaō tyasaupara lēkha lēkha bhanidiēra timīlē -- māpha gara, 'timī' mā ātmīyatā jhalkancha bhanchan, 'timī' bhanchu hai -- timīlē kē garēkō! lēkhaka huō ma sāyada, ra yasai nātālē timī cāhanchau jē pani mērō kamalabāṭa uttikai prabhāvōtpādaka rūpamā āirahanēcha. sampādaka bhaēkō nātālē timīlē bujhanupardacha lēkhaka caubīsai ghaṇṭā lēkhaka rahana sakdainas: ra jasakā anēka avatāra hunchan. jastai ma chu -- malāī dōṣa diincha ma jyādai ātma-vādī huōdaichu rē! -- malāī āphnai kurā garna mana lāgcha. nāuō kamāuna mana lāgcha, arkō dēvakōṭā banūṅ nēpālī sāhityamā -- tara ali sudhārasātha, unakō jastō pratibhā ta hōvōs tara tyō ārthika asthiratā -- cāhiṅ hōina -- ma cāhanchu unakai jastai ৷৷. jānadēū, unīsaōga āphūlāī dāōjnu pani ēuṭā ṭhūlō ātma-viḍambanā hō! bhandai thiēō, lēkhaka lēkhakabhandā baḍhī manuṣya hunchas: ra yō manuṣya cha ni, yō sāhrai anauṭhō prāṇī hō! mailē ājasamma kēhī bujhana sakinaō. ēka gujulṭāiō -- rāmrō upamā diūō, laṭṭāīṅ bhatkēkō vēlā gujulṭiēkō dhāgō jhaiṅ -- ēka anauṭhō caritra huncha yasakō. arū lēkhaka śāyada vāstavamā lēkhaka hōlān -- sabai lēkhaka mahān ta avaśyai hunchan, kamasēkama unamā mahān bhaidinē prēraṇā umrēkō, ēka ākāṅkṣā, ēka kalpanā huncha tara ৷৷. jīvana, uttama bhāi, ēka kamprōmāija hō! mahānatamā ra laghutamakō samāsa, ra yō kamprōmāijakō bhāvanā cha ni, yahī ēka bhāvanālē mānavatālāī bacāirākhyō ra māthi uṭhna pani diēna! ৷৷. ma kē gardai chu? asalamā, śaṅkarajī lēkha lēkha samālōcanā aṅkakā lāgi! timrō yō ganthana paḍhnē āvaśyakatā pāṭhakalāī kina haō?ṭhīka hō! pāṭhaka mahān manuṣya hō! bicarā, bīsauṅ śadīkō yō dauḍirahēkō bhāgirahēkō jīvanamā, hatāśa bhaēkō bēlā ū āphnō manalāī śānti dina sāhityapaṭṭi pharkincha -- usalāī gujulṭāiōkō rūpa banāēra timīlāī kē milcha, lēkhaka? usalāī paramparamēśvarakō mahān anukampā -- āha! yō pṛthvī, yō rāṣṭra, āphnō dēśa, mātṛbhūmi, yasakā prākṛtika saundarya, yasakā sukhī janatā, āphnō sundara śānta, viśālatā, āphnō himāla, vanajaṅgala, tarāī, sunaulā sāōjha, grāmabālikā, dhānakā jhuppā -- āha! īśvarakō tyō mahān anukampā, ū mānisa bhaēra janmana pāēkō, yō saba bhōgna pāēkō, yō saba saundarya baṭulna pāēkōs: yī saundaryakō stuti gāē, lēkhaka! (tara, katā kē pūrjā khuskēkō cha, yasamā! yō saba saundaryakō kēndra bindumā, katā hō katā kē khasrōpana cha! 2850 parivāralē pahāḍa tyāgēra rāptīmā jāna hiṅḍēkō padacāpa? -- thāhā chaina, thāhā chaina!) uttama bhāi, yastā saundaryakō bakhāna garnē arkō kavitā āyō bhanē, tyasa kavitālāī vyaktigata patra lēkhēra sōdhē -- 'kavi, timīlē anubhava garēkō bhāvanā hō yō -- athavā yastō anubhava, garnupardacha bhannē timrō paramparāgata ādarśa hō?' -- malāī lāgdacha, sāhitya vāstavamā viḍambanā hō! kinabhanē sāhitya nāma kamāunē pēśā mātra hō! bihāna bēlukākō māma kamāuna anēka jhūṭa, chalakapaṭa, dhōkā! 'ma hṛdayalē timīlāī pyāra garchu!' -- bēvakūpha, pyāra hṛdayamā huncha? pyāra bhanēkō ta yauna-bhāvanākō vikṛta, acētana rūpa hō! ৷৷. 'ma sāhitya-sēvaka, yasō lēkhiṭōpalchu!' -- mūrkha, āntarika bhāvanā tērō kē pūjanīya sarāhanīya bannē hōina? ৷৷. ) ātmaślāghā apanāēra phursatakō vēlā sarasvatīkō sēvā (!) garnē vyaktimā kē satya prasphuṭita huncha? -- āha! athārtha-sāhityakō ājakāla baḍā bōlabālā cha! jō pani bhancha sāhityamā yathārthavāda! malāī bujhāidēū uttama bhāi, yō yathārtha bhannē ādarśa kati purānō ghisē-piṭēkō bhāvanā hō! bhāvanā hōina, nārā hō. sāhitya yathārtha hunai sakdaina -- tyasarī nai jasarī sāhitya ādarśa hunai sakdaina! yathārtha! dhut ৷৷. lēkhaka, yasarī āphūlāī ra saṅsāralāī dhōkhā nadē! ēka nimēṣabhitra jō manamā jīvanabharikā anēka bhāvanā, vicāra, kalpanā, parikalpanā, icchā, ākāṅkṣā, āśā, nirāśākō sammiśraṇa bhaēkō bahurūpa umrincha kē tyasalāī kahilē yathārtha ḍhaṅgabāṭa avatirata garna sakcha? yō lāina lēkhdālēkhdai mailē kāmūkō tyō lāina samjhēṅ -- gama khāēra praśna garauṅ -- kalāmā yathārtha sambha cha? ৷৷. ēkamātra yathārtha kalākāra, yadi la bhanē, īśvara cha. arū yasa yathārtha nimitta avāstavika chan, ani thāhā chaina kina hō kēnēḍī samjhēṅ, amērikana lāibrērīkō bōrḍamā ṭāōgēkō phōṭōharū samjhēṅ, lāipha maigajīnakō kēnēḍī-viśēṣāṅka samjhēṅ, śrīmatī kēnēḍīkō ghara hērēra āēkō bhandai thiyō, tulasī, tyō samjhēṅ dēujālē mṛtyu-samārōhakō varṇana garēkō samjhēṅ, mārṭina lūthara kiṅga āuōcha, harihararāja jōśī āuōcha ৷৷. yahī hō yathārtha, yasalāī yasa ēkachinakō vicāra śrṛṅkhalālāī vyakta garna yasamā rahēkō tāratamya bujhāuna mailē prayāsa garēṅ bhanē, sāyada malāī sampūrṇa jīvana lāgnēcha. ani ma kē garchu bhannē jāndachu, malāī mana parnē kurā mātra, tyastā kurā jō ma ṭhāndachu arū pani mana parāulāna, ra tyasa mana-parāikō mādhyamabāṭa malāī rucāulān ra mērō nāma linēchans: bhannēchan vāha, lēkhcha, śaṅkara nayāō cīja dincha ৷৷. yahī hō sāhitya ৷৷. yahī chalakapaṭa dhōkā, ēka sēlēkśanakō rūpa hō sāhitya! -- hōina, uttama bhāi, sāhitya yathārtha hōina! sāhityamā jō yugaanusāra anēka bāda āē, tinakō astitva māndinaō bhanēkō hōina mailē. tī thiē. tara yuga nikai agāḍi baḍhisakyō. ājakō yō khumciēkō saṅsāramā, jaba aljēriyā ra amērikā hāmrō nimti tyattikai nagīca -- chan, jatti 'rūpa-rēkhā'kō aphisa, āja manuṣya ēkākī cha! (anauṭhō hagi!) ājakō manuṣya paḍhcha, lēkhcha, suncha, ra agāḍi baḍhcha! 'vāda apanāunāsātha usakō pragatimā ghērā lāgcha. ū cāhancha svatantra huna, ṭhīka hōs: kāmukō astitvavāda usakō kitāba paḍhuñjēla mērā lāgi ṭhīka cha. antima akṣara nāghēpachi ma samāpta ta hunnaō, mamā sthiratā ḍhyāmmai ta vyāpta huōdaina, tyasabhandā para pani sōcnuparcha mailē, ani para jō ma sōcnu ni tyō niścaya pani 'astitvavāda' -- kō ghērāmā bāōdhina sakdaina. ājakō vyakti vyaktivādī cha. (yō arkai kurā, rāṣṭrahitakō bicāralē hāmī āphnō vyaktivāditākō kēhī aṅśa candāsvarūpa pradāna garauṅ ৷৷. tyō bāōcnakā lāgi gariēkō kamprōmāijakō saudā hō!) ājakō sāhityalāī malāī nāmakaraṇa garnē anumati dinchau bhanē, uttama bhāi, ma bhandinchu ājakālakō ra bhaviṣyakā kēhī kālasammakō sāhitya vyaktigata-sāhitya, vyaktivādī, hunēcha. hēnarī milaralē bhanēkō samjhanchu 'āuōdā sāhitya, prathamavacanamā lēkhiēkō vyaktikō āphnō anubhava hunēcha ra tyasamā dina paradina asatyavāditā kama huōdai gaēkō hunēcha.' ṭhīka hōina ta? prakṛtikō varṇana garnē khālakā sāhitya vēdamā nai utkarṣamā pugē, vyaktikō stuti, rāmāyaṇamā, -- āja tinakō kē āvaśyakatā? -- riyaliṣṭa imprēśanisṭika, ēksaprēsaniṣṭika, saraliyiṣṭa ra astitvavādī -- āha yinakō pani yuga thiyō, gayō aba! aba ta vyakti cha, jō āphnō gujulṭyāiōmā nisāssiēkō cha, ra tyahī anyaulamā ū ākula bhaī ārtanāda garcha. samūhakō viruddha ēka vyaktikō ārtanāda arkō vyaktisaṅga mildaina, kinabhanē khumciēkō vyaktitva vyaktitvakō kōṇamā antara huncha ra tyō ārtanādalāī kasarī hāmī sāmyavādī vā phrāyaḍavādī ghērāmā rākhī taulana sakchauṅ? vyaktikō jīvanamā 'vāda'harūkō sammiśraṇa huncha, usalāī ēuṭai parivēśamā aṭāunē dussāhasakō garna sakcha haō? andhāharūlē hāttī chāmēra garēkō varṇana samjhanchau, uttama! samālōcanā bhanēkō kurā sāhityauparakō tyahī vyaṅgya hō. ahilē mailē lēkhirahēkō anauṭhō yō mērō kurā lēū. sāhityakō kuna vādamā yasalāī rākhnē? yasamā nirāśā cha (nirāśāvādī?)s: yasamā āśā cha (āśāvādī?)s: yasamā ākāṅkṣā cha nāma kamāunē (ākāṅkṣāvādī?)s: yasamā icchā cha mērō ma ali ramāilōpana lyāuō (hāsyavādī?)s: yasamā mailē astitvakō kurā garēṅ (astitvavādī?)s: yasamā mailē -- jāna dēū, yasamā anēka cha tara pani ma pūrvarūpalē utrana sakēkō chaina, kinabhanē yasamā chāniēkō vicāra mātra chan ra ma chāniēkō vicāra mātra hōina -- yasamā mērō ahaṅ bhāva jhalkiēkō cha kēhī kēhī, ma ghamaṇḍī hōina, chaina panis: yasamā tī kaiyan kurā chuṭēkā chan jō ma chu -- āja yadi timīlē yahī ēka lēkhakō ādhāramā, yā mērā junasukai, vā sabai lēkhakō ādhāramā mērō viślēṣaṇa garna khōjyau bhanē katrō bhāmlō huna jānēcha. -- tyō dussāhasa mailē svayaṅ āphūupara garna sakēkō chaina! kinabhanē bihāna ra bēlukākō mērō vicāradhārāmā khaltīmā paisā bhaēkō ra nabhaēkō vēlākā sōcāimā, pēṭa bharēkō ra bhōkō bhaēkō vēlāmā, ma bhinna ḍhaṅgalē sōcchu! kārla mārksa ra kālidāsa, phrāyaḍa ra anātōlē phrānsa, kāmū ra gāōdhī sabai mabhitra bāōcēkā chan -- ra ma tī bhitra ra bāhira duvai chu -- maukā paristhiti hērī tī malāī bhanchan -- 'dēkhis!' ra ma hēridinchu ra āōkhā cimlidinchu ra ēka gīlāsa pānī khānchu ra ēka dina arū bāōcidinchu. tī masaōgai bāōcirahanchan. ra tī ma hōinan ra ma tinakō ghērāmā ubhiēkō pani chaina. aba, tānāsarmā vā jagadīśaśamaśēra vā ৷৷. kasailē pani, mērō svāsnīlē nai pani, jō agāḍi basēkō cha ra lugāmā istrī lāirahēkī cha ra jō hisābalē mērō vyaktitvasaōga nikai nagīca cha, usalē pani kasailē pani kasarī bhanna sakcha ahilē malāī kē bādalē 'dēkhiēna!' bhandaicha! (manamanai ahilē sōcdaichu, lēkha lāmō ta bhaēna?) -- jīvana tyasai ta agamya cha, (ēka ānandapūrṇa anubhava hagi!) tyasaupara yō lēbila ṭāōsnē kāmakō bōjha kina haō. lēbila ta mānisalē jahilē pani utkāunē prayāsa garcha -- āha! ēka paramēśvarasaōga tādātmya garna samaṣṭimā samāvēśa garnē rē! -- ta phēri ēka lēkhakakō aupacārika pradarśanalāī samālōcakalē kina lēbila lāunē haō?aupacārika pradarśana? cōṭa lāgcha hagi! tara kati satya! hāmīlē jīvanabhara kē bhanna -- cāhēkō -- hō tyahī pailāuna sakdainauṅ, kinabhanē bhannē kurā bujhdā bujhdai jīvana samāpta bhaidincha. hāmīmā jaba āphūlāī nirdēśana dina saknē sāmarthya huōdaina -- arūlāī bhannē artī dinē kurā nai kē cha ra? tīna varṣaaghi lēkhēkō kurāmā āja pharkēra hērdā kastō hāōsō uṭhcha -- tyasa vēlā mērō bhannu tyati rahēcha (!). āja jō ma bhandaichu, bhōli pharkēra hēryō bhanē kēṭākēṭīkō khēla lāgnēcha. malāī āphnā viśvāsaupara nai jaba yasarī hāōsō uṭhcha bhanē ma kuna sāhasalē mērā dēśakā dāju bhāilāī bhanuō -- 'bhāihō, mailē lēkhēkā kurāmā satyam-sundaram-śivam cha, tyasamā yathārtha cha, tyasamā mērō yugakō āhvāna cha, tyasamā ēka darśana cha! pāṭhaka tyati mūrkha ta huōdaina usalē mērō kurā nabujhōs. pāṭhaka bujhadacha lēkhakalē malāī ṭhagyō hai bhanēra! -- lēkhaka kina lēkhcha? rāmrō praśna! lēkhakalē ājasamma āphūlāī ra pāṭhakalāī dhōkhā diirahyō. jastai bharkhara prēma parēkāharū āphnā jīvanakā rāmrō pakṣa mātra prēmikālāī prastuta garchan, usai garī lēkhaka āphnā tatkālīna anubhavakō asala rūpa mātra prastuta garnē prayāsa garcha. tyasailē mailē bhanēkō aupacārika pradarśana. vāstavamā lēkhakakō jīvana ৷৷. lēkhanī ৷৷. racanāmā nalēkhiēkā pakṣa praśasta hunchan. tinalāī vyakta garna saknē sāhasa kattikō cha usamā -- jāna diuō, yō kurā pani nagaruō, kinabhanē tyō sāhasa mamā pani ajhai chaina. mērā agrajaharūkō kamajōrīkō mailē haōsī uḍāēkō hōina. tī mahān (sāōccai nai mahān bhanēkō mailē!) vyaktikō jīvanamā ēka dhyēya thiyō, ēka ādarśa thiyō, tyasailāī lakṣya garī unalē āphnō jīvana samapta garē! hāmī āja anēka ādarśaharūkō mōḍamā pugēkā vyakti, ādarśaharūkō jīrṇa yugakō yō saṅgharṣa vēlāmā, navīna prēraṇā umrī nasakēkō vēlākā bicarā manuvā hāmī, hāmī nayāō yugakō dailōmā pugēra śaṅkā ra saṅkōcalē bēriēra pāilā sārauṅ nasārauṅ garirahēkā vyakti 'yathārthatā lyāunuparcha', sāhityamā yathārthavādakō nārā sunirahēkā vyakti hāmī alamaliēkā pṛthvīkō vyakti, āja hāmrō sāhityamā vāstavikatā lyāunē hō bhanē tyahī vātāraṇa tyahī ৷৷. kē bhanūō? alamaliēō. manamā gumsiēkā bhāvanā ajha bhanna sakēkō chainaō! aō, paramparākō ḍōkō bōkirahēkā hāmī hāmrō nidhāramā nāmlōkō ḍāma ajhai cha! tyasalāī mēṭuō hōlā! ani sāyada buddhi āulā, pāuōchau bhanē ārtōkō 'nō mōra klāsiks' paḍhnu hai! hāmīmā, hāmrā samālōcakaharūmā ārtō khōjnē kāma timrō uttama bhāi! hāmīmā ta ajhaiṅ jñāna chaina -- racanākāla, paṭhanakāla ra samālōcanākālamā saṅsāra katti ciplēra agāḍi gaisakēkō huncha -- jastai rāmāyaṇakō samālōcanā (vā āvaśyakatā nai!) āja phrāyaḍavādī dṛṣṭibāṭa gariyō bhanē -- rāma! rāma! bhānubhakta murcchā parchan. ৷৷. yō jō antara cha ṭāima ra spēsakō (phōrtha ra phiphtha ḍāimēnsanakō) samjhanā āirahēcha tilavikrama nēmvāṅgakō tēsrō (mātra!) āyāmakō! tyō pani sāyada mahatvapūrṇa cha. ৷৷. sāyada tyasakō pani vicāra rākhnupardacha. (mērō dhērai paṭaka 'sāyada' śabda prayōga garnē bānī cha yō mērō aniścitatākō bōdhaka hō -- niścita bhaē sāyada pachi ma sthira hunchu bhannē malāī ḍara cha!) -- sampādakakō nātālē sāyada yō praśna timrō manamā pani āunēcha uttama bhāi! -- ahilē ta mērō sāmu kṣitija dhamilai cha, cāhē tyasamā mērō agāḍi ālubakhaḍā nai phulēkō kina nahōvōs, cāhē bhamarā nācirahēkai kina nahōun -- mērō pēṭamā āuō parēkō cha, ra tyasō nabhaēkō bhaē ma yī lēkhnē maukā pani kahāō pāuōthē ra! -- kyūriyō bēcirahēkō hunthēṅ huōlā (yasa kathanamā timī ślēṣa nakhōjē ni!) ৷৷. ra yatti jō ganthana garēṅ yō ganthana pani sambhava thiēna. (namra bhaidiēkō ni!, huna ta mērō manamā mahān lēkha lēkhēṅ bhannē bhāvanā ḍhyāmmai jamēkō cha!)
